Χαίρε, μελλοθάνατε κόσμε, αντίο Ευρώπη!...

Ερωτευμένος με την Ευρώπην ο Ρώσσος στοχαστής Χέρτσεν έζησε πολύν καιρόν εις αυτήν. Προς το τέλος όμως της ζωής του, προ εκατόν και πλέον ετών, έγραφεν:

 «Αρκετόν καιρόν εμελετούσαμε τον σητόβρωτον οργανισμόν της Ευρώπης, παντού, εις όλα τα επίπεδα είδομεν τον δάκτυλον του θανάτου… Η Ευρώπη πορεύεται προς φοβερόν κατακλυσμόν. Αι πολιτικαί επαναστάσεις κρημνίζονται από το βάρος της αδυναμίας των, εξετέλεσαν μεγάλα έργα, δεν εξεπλήρωσαν όμως τον σκοπόν των, εκρήμνισαν την πίστιν, αλλά δεν επέτυχον την ελευθερίαν, ήναψαν εις τας καρδίας πόθους, τους οποίους δεν ηδύναντο να εκπληρώσουν… Πρώτος εγώ λιποψυχώ και φοβούμαι εμπρός εις την σκοτεινήν νύκτα, η οποία έρχεται. Χαίρε, μελλοθάνατε κόσμε, αντίο Ευρώπη!...»                                                       

Δεν υπάρχουν σχόλια: