Του Π. Μ. Σωτήρχου.
«Εξέστη τα σύμπαντα επί τη θεία δόξη σου», φωνάζει ομοθυμαδόν ο λαός της Εκκλησίας. Τα σύμπαντα έμειναν ξαφνιασμένα και κατάπληκτα μπροστά στην δόξα της Παναγίας Θεοτόκου. Και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εκστατικός μπροστά στην «Θεόνυμφη Δέσποινα», αναφωνεί με δέος:
--Τι δε ονομάσω σε; Απορώ και εξίσταμαι διο, ως προσετάγην, βοώ σοι· Χαίρε, η Κεχαριτωμένη!
Όχι, όμως, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ μονάχα κατεπλάγη, αλλά και «Πάσα φύσις Αγγέλων», διότι είναι απερίγραπτον το μεγαλείον και η δύναμη και η θέση της Υπεραγίας Μητέρας του Θεανθρώπου, ώστε «ύμνος άπας ηττάται» μπροστά στην «Ανύμφευτη Νύμφη» του Θεού. Όταν λοιπόν τα σύμπαντα εξίστανται και μαζί τους Άγγελοι και Αρχάγγελοι, τι να πη το δικό μου στόμα το αμαρτωλό και ο νους μου ο πανενδεής; Τι είπω και τι λαλήσω ο άθλιος; Πρόσφατα εψάλη στους ναούς ο κορυφαίος ύμνος προς την Θεογεννήτρια, ο «Ακάθιστος Ύμνος», το σημαντικό υμνογράφημα της Εκκλησίας, για τη Πανάμωμη Παναγία μας. Ύμνος δοξαστικός, αλλά και παρακλητικός και πονεμένος, τον οποίον άλλοτε οι αληθινοί Χριστιανοί τον έψελναν ή τον διάβαζαν καθημερινά, γιατί είναι μια σκάλα, που ανεβάζει άμεσα στον ουρανόν, όπου δέεται, για μας όλους η Κεχαριτωμένη Μαρία. Και όπως εξηγεί ο λαμπρός Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, η Παναγία ονομάζεται Κεχαριτωμένη διότι έλαβε μέσα της όλην την χάριν του Θεού και έγινε από τότε «η μετά Θεόν Θεός, έχουσα τα δευτερεία της Θεότητος».
Διαφορετικά θα λεγόταν μόνον «χαριτωμένη», δηλαδή θα είχε μόνον ένα μέρος της Θείας Χάριτος. Κεχαριτωμένη λοιπόν και Υπερευλογημένη και «ακένωτη πηγή ελέους» και τώρα και πάντοτε, για όλους μας. Σήμερα που πήρα χαρτί και κοντύλι να γράψω δυο λόγια επίκαιρα, για την ολοκλήρωση των «Χαιρετισμών», όπως λέγει ο λαός τον «Ακάθιστον Ύμνον», ένοιωσα την ιδίαν απορία και αδυναμία. Δεν μπορούσα να γράψω μήτε μια γραμμή, μήτε μια λέξη. Ένας κόμπος ανέβηκε στον λαιμό μου. Βούρκωσα. Πώς να μιλήσω, για την «Καθαράν ο ακάθαρτος»; Την παρακαλώ και την «εκδυσωπώ» ταπεινά για βοήθεια. Κι έλεγα μέσα μου τον ψαλμό: «Ποίον σοι εγκώμιον προσαγάγω επάξιον τι δε ονομάσω σε; Απορώ και εξίσταμαι…». Από την αμηχανίαν, όμως, αυτή με γλύτωσε μια θύμηση πνευματική, όταν κουβέντιαζα πριν χρόνια, με τον υπερήλικα λόγιον Αγιορείτην Θεόκλητον Διονυσιάτην, που μου είπε για μια στιγμή:
--Εμείς στο Άγιον Όρος, την Παναγία την λέμε Μανούλα και έτσι την νοιώθουμε σε κάθε μας περίσταση… Τότε περπάτησε ο νους και έκανε φτερά, σαν σκουλήκι, που γίνεται πεταλούδα και πετά, κι έτρεξε στα πνευματικά περιβόλια να τρυγήση το νέκταρ της αγάπης. Και τότε φάνηκε νοερά η μορφή ενός άλλου Γέροντα Ασκητή, που τον έλεγαν π. Εξόριστον. Τον είχα επισκεφθή, όταν ακόμα ζούσε και τον ρώτησα για την Παναγία, διότι έγραφα ένα βιβλίον, για την Πανάμωμη Μητέρα του Θεού, που είναι και Μητέρα όλων των πιστών, καθώς μου εξήγησε. Και πως γίνεται αυτό πάτερ μου; Τον ρώτησα.
–Είναι Μητέρα μας η Παναγία, μου είπε. Όχι μόνο πνευματική, αλλά και σωματική. Την πνευματική μητρότητα μας την απεκάλυψε ο ίδιος ο Χριστός, που μας ονόμασε αδελφούς Του: «Εφ΄ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε» (Ματθ. κε: 40). Είμαστε αδέλφια του Θεανθρώπου. Όσον για την σωματική μητρότητα της Θεοτόκου, για τους πιστούς Χριστιανούς, αυτή επιτυγχάνεται με την μετάληψιν του σώματος του Χριστού, δια της Θείας Κοινωνίας, αφού ο Κύριος έλαβε σάρκα και αίμα από την Άσπιλη και Αειπάρθενη Θεοτόκον. Έτσι κοινωνούμε και υλικά το αίμα και το σώμα του Χριστού και φυσικά της Παναγίας Μητρός Του, αφού, καθώς αναφέρεται στην Ακολουθία της Θ. Μεταλήψεως, στο τελευταίον Θεοτοκίον: «Θεός σεσωμάτωται, εκ των αγνών αιμάτων σου». Άρα, είμαστε και πνευματικά και σωματικά πραγματικοί αδελφοί του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Έβλεπε ο π. Εξόριστος, που έγραφα στο χαρτί τα λόγια του και δάκρυζε κάθε φορά, που ανέφερε την λέξη Παναγία. Με ρώτησε για μια στιγμή πως τιτλοφορώ το βιβλίον μου για την Παναγία. Του αποκρίθηκα:
--Ο τίτλος είναι «Χαίρε, Πύλη Κυρίου» και βάζω υπότιτλον «Τι λένε οι Άγιοι Πατέρες, για την Υπεραγία Θεοτόκον». Διότι δεν γράφω δικές μου θεωρίες και ιδέες, αλλά τα λόγια των θεοφώτιστων Αγίων Πατέρων.
–Άριστα το επέγραψες, είπε ο Γέροντας. Διότι η Παναγία μας είναι όντως η Πύλη Κυρίου δια της οποίας ήλθε στον κόσμον μας ο Χριστός και γι΄ αυτό είναι και Μητέρα δική μας, Μητέρα των Μητέρων και «μεσίτρια κόσμου παντός». Αληθινή Ζωοδόχος Πηγή, που δέχτηκε μέσα Της όλην την Ζωήν, δια του Αγίου Πνεύματος και τώρα μεσιτεύει και μας προστατεύει και μας σκεπάζει με την ακαταίσχυντη χάρη Της, όπως οι φυσικές μανάδες την νύχτα τα μικρά παιδιά τους, που έχουν ξεσκεπαστεί. Τρέχει πάντοτε, βοηθός και προστάτρια, κοντά στους πονεμένους και τους δυστυχισμένους και θεραπεύει τις πληγές και σκουπίζει τα δάκρυα και μας δυναμώνει και μας οδηγεί να πάμε κοντά στον Χριστόν, για να σωθούμε. Γι΄ αυτό να γράψης στο βιβλίο σου αυτό και την σχετικήν διδασκαλίαν του μεγάλου Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
–Την έχω σημειώσει, πάτερ μου και θα την αναφέρω στο βιβλίο, απάντησα. Τον επόμενο χρόνον, το 1997, όταν εκυκλοφόρησε το βιβλίον από τις εκδόσεις «Αποκάλυψις», του πήγα ένα αντίτυπον με αφιέρωση και τον παρεκάλεσα να το ευλογήση, διότι ήταν αληθινά ένας άγιος του Θεού. Χαρισματικός και καθαρός στην καρδιά και την ζωή του. Το πήρε στα χέρια του, το σταύρωσε και άρχισε να το φυλλομετρά, σαν να έψαχνε να βρη κάτι μέσα στο βιβλίο.
–Έβαλες την διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά; Με ρώτησε και μου έκανε εντύπωση, που θυμόταν αυτήν την κουβέντα μας πριν ένα περίπου χρόνο. Είχε τρομερή μνήμη και ευστοχία στις κρίσεις του.
–Βεβαίως, πάτερ μου. Μπορούσα να μη βάλω αυτό το κείμενο του Αγίου Γρηγορίου, που τόσον αγαπούσε και τιμούσε την Θεογεννήτρια; Είναι στην αρχή του βιβλίου. Κοιτάξτε το. Του έδειξα, που βρισκόταν η σχετική αναφορά και εκείνος άρχισε να την διαβάζη μεγαλόφωνα, ωσάν να χαίρονταν το νόημα των λέξεων:
--Μόνη η Παρθένος είναι το μεθόριον ανάμεσα εις την κτιστήν και την άκτιστον φύσιν και κανείς δεν ημπορεί να έλθη προς τον Θεόν, παρά δια μέσου Αυτής και του εξ Αυτής γεννηθέντος μεσίτου Χριστού, και κανένα χάρισμα δεν ημπορεί να δοθή μήτε εις τους αγγέλους μήτε εις τους ανθρώπους παρά δια μέσου Αυτής» (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς). Δεν ξέρω τι άλλο να πω για την Μητέρα όλων των Χριστιανών, που είναι «Η μετά Θεόν Θεός» και «Υπέρμαχος Στρατηγός» του Γένους μας και για τον καθένα μας ξεχωριστά. Θα μπορούσα να παραθέσω τις σχετικές διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων. Ο χώρος, όμως εδώ δεν επαρκεί. Και αξίζει πολλαπλώς να γνωρίζουν όλοι οι πιστοί τις διδασκαλίες αυτές, για να γνωρίζουν τι μέγας θησαυρός είναι η Θεοτόκος για τον καθένα μας. Θα καταφύγω λοιπόν στον λειμώνα της ιερής υμνογραφίας της Εκκλησίας και θα κλείσω τις λίγες αυτές γραμμές, που εγράφησαν ως ταπεινή δέησις, με το Θεοτοκίον του Πρώτου Ήχου, που αρχίζει με τις λέξεις: «Την παγκόσμιον δόξαν» και είναι το καμάρι και η δόξα μας και η απαντοχή μας στα δύσκολα του βίου. Είναι, όπως είπαμε, η ακαταίσχυντη προστασία μας, που σκεπάζει σε κάθε μας κίνδυνο. Και ακαταίσχυντη θα πη ότι δεν απορρίπτεται καμμιά παράκλησή Της από τον Θεόν. Είναι η τρυφερή αγκαλιά της αληθινής Μάνας, που μεσιτεύει μέρα και νύχτα, για τα άτακτα και αμαρτωλά παιδιά της και θέλει να μας εξασφαλίση την αιώνια ευτυχία, που θέλει κάθε αληθινή Μητέρα για τα παιδιά της. Ακούστε τι ψάλλει με κατάνυξη η Εκκλησία:
--«Την παγκόσμιον δόξαν την εξ ανθρώπων σπαρείσαν, και τον Δεσπότην τεκούσαν, την επουράνιον πύλην, υμνήσωμεν Μαρίαν την Παρθένον, των Ασωμάτων το άσμα, και των πιστών το εγκαλλώπισμα· αύτη γαρ ανεδείχθη ουρανός και ναός της Θεότητος· αύτη το μεσότοιχον της έχθρας καθελούσα, ειρήνην αντεισήξε, και το βασίλειον ηνέωξε. Ταύτη νουν κατέχοντες, της πίστεως την άγκυραν, υπέρμαχον έχομεν, τον εξ Αυτής τεχθέντα Κύριον. Θαρσείτω τοίνυν, θαρσείτω λαός του Θεού· και γαρ Αυτός πολεμήσει τους εχθρούς ως παντοδύναμος». «Θαρσείτω λιοπόν! Θαρσείτω λαός του Θεού». Δεν είμαστε μόνοι μας.
«Εξέστη τα σύμπαντα επί τη θεία δόξη σου», φωνάζει ομοθυμαδόν ο λαός της Εκκλησίας. Τα σύμπαντα έμειναν ξαφνιασμένα και κατάπληκτα μπροστά στην δόξα της Παναγίας Θεοτόκου. Και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εκστατικός μπροστά στην «Θεόνυμφη Δέσποινα», αναφωνεί με δέος:
--Τι δε ονομάσω σε; Απορώ και εξίσταμαι διο, ως προσετάγην, βοώ σοι· Χαίρε, η Κεχαριτωμένη!
Όχι, όμως, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ μονάχα κατεπλάγη, αλλά και «Πάσα φύσις Αγγέλων», διότι είναι απερίγραπτον το μεγαλείον και η δύναμη και η θέση της Υπεραγίας Μητέρας του Θεανθρώπου, ώστε «ύμνος άπας ηττάται» μπροστά στην «Ανύμφευτη Νύμφη» του Θεού. Όταν λοιπόν τα σύμπαντα εξίστανται και μαζί τους Άγγελοι και Αρχάγγελοι, τι να πη το δικό μου στόμα το αμαρτωλό και ο νους μου ο πανενδεής; Τι είπω και τι λαλήσω ο άθλιος; Πρόσφατα εψάλη στους ναούς ο κορυφαίος ύμνος προς την Θεογεννήτρια, ο «Ακάθιστος Ύμνος», το σημαντικό υμνογράφημα της Εκκλησίας, για τη Πανάμωμη Παναγία μας. Ύμνος δοξαστικός, αλλά και παρακλητικός και πονεμένος, τον οποίον άλλοτε οι αληθινοί Χριστιανοί τον έψελναν ή τον διάβαζαν καθημερινά, γιατί είναι μια σκάλα, που ανεβάζει άμεσα στον ουρανόν, όπου δέεται, για μας όλους η Κεχαριτωμένη Μαρία. Και όπως εξηγεί ο λαμπρός Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, η Παναγία ονομάζεται Κεχαριτωμένη διότι έλαβε μέσα της όλην την χάριν του Θεού και έγινε από τότε «η μετά Θεόν Θεός, έχουσα τα δευτερεία της Θεότητος».
Διαφορετικά θα λεγόταν μόνον «χαριτωμένη», δηλαδή θα είχε μόνον ένα μέρος της Θείας Χάριτος. Κεχαριτωμένη λοιπόν και Υπερευλογημένη και «ακένωτη πηγή ελέους» και τώρα και πάντοτε, για όλους μας. Σήμερα που πήρα χαρτί και κοντύλι να γράψω δυο λόγια επίκαιρα, για την ολοκλήρωση των «Χαιρετισμών», όπως λέγει ο λαός τον «Ακάθιστον Ύμνον», ένοιωσα την ιδίαν απορία και αδυναμία. Δεν μπορούσα να γράψω μήτε μια γραμμή, μήτε μια λέξη. Ένας κόμπος ανέβηκε στον λαιμό μου. Βούρκωσα. Πώς να μιλήσω, για την «Καθαράν ο ακάθαρτος»; Την παρακαλώ και την «εκδυσωπώ» ταπεινά για βοήθεια. Κι έλεγα μέσα μου τον ψαλμό: «Ποίον σοι εγκώμιον προσαγάγω επάξιον τι δε ονομάσω σε; Απορώ και εξίσταμαι…». Από την αμηχανίαν, όμως, αυτή με γλύτωσε μια θύμηση πνευματική, όταν κουβέντιαζα πριν χρόνια, με τον υπερήλικα λόγιον Αγιορείτην Θεόκλητον Διονυσιάτην, που μου είπε για μια στιγμή:
--Εμείς στο Άγιον Όρος, την Παναγία την λέμε Μανούλα και έτσι την νοιώθουμε σε κάθε μας περίσταση… Τότε περπάτησε ο νους και έκανε φτερά, σαν σκουλήκι, που γίνεται πεταλούδα και πετά, κι έτρεξε στα πνευματικά περιβόλια να τρυγήση το νέκταρ της αγάπης. Και τότε φάνηκε νοερά η μορφή ενός άλλου Γέροντα Ασκητή, που τον έλεγαν π. Εξόριστον. Τον είχα επισκεφθή, όταν ακόμα ζούσε και τον ρώτησα για την Παναγία, διότι έγραφα ένα βιβλίον, για την Πανάμωμη Μητέρα του Θεού, που είναι και Μητέρα όλων των πιστών, καθώς μου εξήγησε. Και πως γίνεται αυτό πάτερ μου; Τον ρώτησα.
–Είναι Μητέρα μας η Παναγία, μου είπε. Όχι μόνο πνευματική, αλλά και σωματική. Την πνευματική μητρότητα μας την απεκάλυψε ο ίδιος ο Χριστός, που μας ονόμασε αδελφούς Του: «Εφ΄ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε» (Ματθ. κε: 40). Είμαστε αδέλφια του Θεανθρώπου. Όσον για την σωματική μητρότητα της Θεοτόκου, για τους πιστούς Χριστιανούς, αυτή επιτυγχάνεται με την μετάληψιν του σώματος του Χριστού, δια της Θείας Κοινωνίας, αφού ο Κύριος έλαβε σάρκα και αίμα από την Άσπιλη και Αειπάρθενη Θεοτόκον. Έτσι κοινωνούμε και υλικά το αίμα και το σώμα του Χριστού και φυσικά της Παναγίας Μητρός Του, αφού, καθώς αναφέρεται στην Ακολουθία της Θ. Μεταλήψεως, στο τελευταίον Θεοτοκίον: «Θεός σεσωμάτωται, εκ των αγνών αιμάτων σου». Άρα, είμαστε και πνευματικά και σωματικά πραγματικοί αδελφοί του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Έβλεπε ο π. Εξόριστος, που έγραφα στο χαρτί τα λόγια του και δάκρυζε κάθε φορά, που ανέφερε την λέξη Παναγία. Με ρώτησε για μια στιγμή πως τιτλοφορώ το βιβλίον μου για την Παναγία. Του αποκρίθηκα:
--Ο τίτλος είναι «Χαίρε, Πύλη Κυρίου» και βάζω υπότιτλον «Τι λένε οι Άγιοι Πατέρες, για την Υπεραγία Θεοτόκον». Διότι δεν γράφω δικές μου θεωρίες και ιδέες, αλλά τα λόγια των θεοφώτιστων Αγίων Πατέρων.
–Άριστα το επέγραψες, είπε ο Γέροντας. Διότι η Παναγία μας είναι όντως η Πύλη Κυρίου δια της οποίας ήλθε στον κόσμον μας ο Χριστός και γι΄ αυτό είναι και Μητέρα δική μας, Μητέρα των Μητέρων και «μεσίτρια κόσμου παντός». Αληθινή Ζωοδόχος Πηγή, που δέχτηκε μέσα Της όλην την Ζωήν, δια του Αγίου Πνεύματος και τώρα μεσιτεύει και μας προστατεύει και μας σκεπάζει με την ακαταίσχυντη χάρη Της, όπως οι φυσικές μανάδες την νύχτα τα μικρά παιδιά τους, που έχουν ξεσκεπαστεί. Τρέχει πάντοτε, βοηθός και προστάτρια, κοντά στους πονεμένους και τους δυστυχισμένους και θεραπεύει τις πληγές και σκουπίζει τα δάκρυα και μας δυναμώνει και μας οδηγεί να πάμε κοντά στον Χριστόν, για να σωθούμε. Γι΄ αυτό να γράψης στο βιβλίο σου αυτό και την σχετικήν διδασκαλίαν του μεγάλου Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
–Την έχω σημειώσει, πάτερ μου και θα την αναφέρω στο βιβλίο, απάντησα. Τον επόμενο χρόνον, το 1997, όταν εκυκλοφόρησε το βιβλίον από τις εκδόσεις «Αποκάλυψις», του πήγα ένα αντίτυπον με αφιέρωση και τον παρεκάλεσα να το ευλογήση, διότι ήταν αληθινά ένας άγιος του Θεού. Χαρισματικός και καθαρός στην καρδιά και την ζωή του. Το πήρε στα χέρια του, το σταύρωσε και άρχισε να το φυλλομετρά, σαν να έψαχνε να βρη κάτι μέσα στο βιβλίο.
–Έβαλες την διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά; Με ρώτησε και μου έκανε εντύπωση, που θυμόταν αυτήν την κουβέντα μας πριν ένα περίπου χρόνο. Είχε τρομερή μνήμη και ευστοχία στις κρίσεις του.
–Βεβαίως, πάτερ μου. Μπορούσα να μη βάλω αυτό το κείμενο του Αγίου Γρηγορίου, που τόσον αγαπούσε και τιμούσε την Θεογεννήτρια; Είναι στην αρχή του βιβλίου. Κοιτάξτε το. Του έδειξα, που βρισκόταν η σχετική αναφορά και εκείνος άρχισε να την διαβάζη μεγαλόφωνα, ωσάν να χαίρονταν το νόημα των λέξεων:
--Μόνη η Παρθένος είναι το μεθόριον ανάμεσα εις την κτιστήν και την άκτιστον φύσιν και κανείς δεν ημπορεί να έλθη προς τον Θεόν, παρά δια μέσου Αυτής και του εξ Αυτής γεννηθέντος μεσίτου Χριστού, και κανένα χάρισμα δεν ημπορεί να δοθή μήτε εις τους αγγέλους μήτε εις τους ανθρώπους παρά δια μέσου Αυτής» (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς). Δεν ξέρω τι άλλο να πω για την Μητέρα όλων των Χριστιανών, που είναι «Η μετά Θεόν Θεός» και «Υπέρμαχος Στρατηγός» του Γένους μας και για τον καθένα μας ξεχωριστά. Θα μπορούσα να παραθέσω τις σχετικές διδασκαλίες των Αγίων Πατέρων. Ο χώρος, όμως εδώ δεν επαρκεί. Και αξίζει πολλαπλώς να γνωρίζουν όλοι οι πιστοί τις διδασκαλίες αυτές, για να γνωρίζουν τι μέγας θησαυρός είναι η Θεοτόκος για τον καθένα μας. Θα καταφύγω λοιπόν στον λειμώνα της ιερής υμνογραφίας της Εκκλησίας και θα κλείσω τις λίγες αυτές γραμμές, που εγράφησαν ως ταπεινή δέησις, με το Θεοτοκίον του Πρώτου Ήχου, που αρχίζει με τις λέξεις: «Την παγκόσμιον δόξαν» και είναι το καμάρι και η δόξα μας και η απαντοχή μας στα δύσκολα του βίου. Είναι, όπως είπαμε, η ακαταίσχυντη προστασία μας, που σκεπάζει σε κάθε μας κίνδυνο. Και ακαταίσχυντη θα πη ότι δεν απορρίπτεται καμμιά παράκλησή Της από τον Θεόν. Είναι η τρυφερή αγκαλιά της αληθινής Μάνας, που μεσιτεύει μέρα και νύχτα, για τα άτακτα και αμαρτωλά παιδιά της και θέλει να μας εξασφαλίση την αιώνια ευτυχία, που θέλει κάθε αληθινή Μητέρα για τα παιδιά της. Ακούστε τι ψάλλει με κατάνυξη η Εκκλησία:
--«Την παγκόσμιον δόξαν την εξ ανθρώπων σπαρείσαν, και τον Δεσπότην τεκούσαν, την επουράνιον πύλην, υμνήσωμεν Μαρίαν την Παρθένον, των Ασωμάτων το άσμα, και των πιστών το εγκαλλώπισμα· αύτη γαρ ανεδείχθη ουρανός και ναός της Θεότητος· αύτη το μεσότοιχον της έχθρας καθελούσα, ειρήνην αντεισήξε, και το βασίλειον ηνέωξε. Ταύτη νουν κατέχοντες, της πίστεως την άγκυραν, υπέρμαχον έχομεν, τον εξ Αυτής τεχθέντα Κύριον. Θαρσείτω τοίνυν, θαρσείτω λαός του Θεού· και γαρ Αυτός πολεμήσει τους εχθρούς ως παντοδύναμος». «Θαρσείτω λιοπόν! Θαρσείτω λαός του Θεού». Δεν είμαστε μόνοι μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου