ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Γεννηθείς αρρεύστως, εκ Θεού και Πατρός, εκ της Παρθένου, δίχα σαρκούται ρύπου Χριστός· ου τον ιμάντα, την εξ ημών του Λόγου συνάφειαν, λύειν αμήχανον (διδάσκει ο Πρόδρομος), γηγενείς εκ πλάνης λυτρούμενος.

Ερμηνεία.

Ο Δεσπότης, λέγει, Χριστός, ο τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, καθ΄ ο μεν Θεός εγεννήθη αρρεύστως και απαθώς κατά την πρώτην και προαιώνιον και οικείαν αυτού της Θεότητος Γέννησιν· καθό δε άνθρωπος εσαρκώθη ασπόρως εκ της Παρθένου Μαρίας, κατά την δευτέραν αυτού και οικείαν της ανθρωπότητος Γέννησιν· όθεν ο Θεολόγος Γρηγόριος είπε: «Πίστευε τον Υιόν του Θεού τον προαιώνιον Λόγον, τον προελθόντα εκ του Πατρός αχρόνως και ασωμάτως, τούτον επ΄ εσχάτων των ημερών γεγενήσθαι δια σε και Υιόν ανθρώπου, εκ της Παρθένου προελθόντα Μαρίας αρρυπάρως· ουδέν γαρ ρυπαρόν, ου Θεός, και δι΄ ου σωτηρία» (Λόγος εις το Βάπτισμα). Πρέπει δε οι ευσεβείς Χριστιανοί να πιστεύουσι μεν, ότι ο Χριστός εγεννήθη διττώς, ως είπομεν, και κατά την Θεότητα και κατά την ανθρωπότητα, να μη τολμούν δε να ερευνούν τον τρόπον ή της άνω προαιωνίου αυτού Γεννήσεως, ή της κάτω και επ΄ εσχάτων· αλλά τον τοιούτον ακατάληπτον τρόπον να αφίνουσιν εις μόνην την σοφίαν του Αγίου Πνεύματος, το οποίον, κατά τον Απόστολον, εξετάζει όλα: «Πάντα ερευνά και τα βάθη του Θεού» (α΄ Κορ. β: 10) λέγει δε και ο πολύς εν Θεολογία Γρηγόριος: «Ουχ΄ ως αγνοών ταύτα (ερευνά), αλλ΄ ως εντρυφών τη τούτων θεωρία (Λόγος επιταφίου εις τον Βασίλειον). Όθεν και ο μέγας Πρόδρομος τούτο διδάσκει ημάς, δηλαδή το να μη ερευνώμεν την του Θεού Λόγου περί ημάς συγκατάβασιν, και την μετά της ανθρωπότητος καθ΄ υπόστασιν γενομένην της Θεότητος ένωσιν, μηδέ τον λόγον και τον τρόπον αυτής να εξετάζωμεν· επειδή δεν είναι δυνατόν εις κανένα άνθρωπον να καταλάβη αυτόν· αλλ΄ ουδέ αυτός ο τοσούτος και τηλικούτος Πρόδρομος είναι ικανός να λύση το λωρί το συνάπτον τον πόδα μετά του υποδήματος του Κυρίου, δηλαδή δεν είναι ικανός να καταλάβη τον τρόπον κατά τον οποίον ο Θεός Λόγος ηνώθη με την εξ ημών προσληφθείσαν παρ΄ αυτού ανθρωπότητα. Τούτο δε το νόημα εδανείσθη ο Μελωδός από την Θεολογικήν λύραν Γρηγορίου του Θεολόγου λέγοντος: «Τι δε ο σφαιρωτήρ του υποδήματος, ον ου λύεις ο βαπτίζων Ιησούν, ο Παλαιάς και Νέας μεσίτης; Τι τούτο; Τυχόν ο της επιδημίας λόγος και της σαρκός, ου μηδέ το ακρότατον ευδιάλυτον, μη ότι τοις σαρκικοίς και νηπίοις εν Χριστώ, αλλ΄ ουδέ τοις κατά Ιωάννην τω Πνεύματι» (Λόγος εις τα Φώτα). Εκ των λόγων δε τούτων του Βαπτιστού και του Θεολόγου Γρηγορίου, και άλλο αιρετικόν φρόνημα ανατρέπεται· οι οπαδοί γαρ και ακόλουθοι του άφρονος Ωριγένους εφλυάρουν, ότι η υπό του Θεού Λόγου προσληφθείσα φύσις της ανθρωπότητος ήτον ενωμένη με τον Θεόν Λόγον έως της Αναλήψεως· όταν δε ο Χριστός έμελλε να αναβή εις τον υπερουράνιον τόπον, και να αναπαυθή εις τους κόλπους του Πατρός· τότε απέρριψε μεν και απεσκεύασε την ανθρωπότητα ως ένα βάρος, έβαλε δε αυτήν μέσα εις τον δίσκον του Ηλίου, κακώς εννοούντες το Δαβιτικόν εκείνο ρητόν το λέγον: «Εν τω Ηλίω έθετο το σκήνωμα αυτού» (Ψαλμ. ιη: 6), και ούτω με γυμνήν την Θεότητα ανέδραμε και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού και Πατρός. Ομοίως τούτο εφλυάρουν και οι Μανιχαίοι, κατά τον Θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα: «Ει τις αποτεθείσθαι νυν την σάρκα λέγοι, και γυμνήν είναι την Θεότητα σώματος, αλλά μη μετά του προσλήμματος και είναι και ήξειν, μη ίδοι την δόξαν της παρουσίας. Που γαρ το σώμα νυν, ει μη μετά του προσλαβόντος; Ου γαε δη κατά τους των Μανιχαίων λήρους τω Ηλίω εναποτέθειται, ίνα τιμηθή δια της ατιμίας» (α΄ Επιστολή προς Κληδόνιον). Ταύτα μεν εφλυάρουν οι πικροί συκοφάνται και περί την σοφίαν απαίδευτοι· ο δε Ιεράρχης Κοσμάς δια της ανωτέρω του Προδρόμου ρήσεως και δια της του Θεολόγου εξηγήσεως αναιρεί την φλυαρίαν ταύτην και αποδεικνύει, ότι το λωρί του υποδήματος: ήτοι η καθ΄ υπόστασιν ένωσις των δύο φύσεων του Χριστού, έμεινεν άλυτος, αχώριστος· όθεν μετά του θεωθέντος προσλήμματος (σώματος) ανελήφθη ο Χριστός, και μετ΄ αυτού κάθηται εκ δεξιών του Πατρός, και μαζί με αυτό θέλει έλθη ίνα κρίνη ζώντας και νεκρούς. Όθεν ταύτα διδάσκων ο Πρόδρομος μετά του Μελωδού, λυτρώνει τους γηγενείς ανθρώπους από την ανωτέρω, και από κάθε άλλην πλάνην και αίρεσιν.